Met meneer Van Merwijk op fietsvakantie

Vandaag overleed Jeroen van Merwijk, een kunstenaar die ik niet alleen om wat hij maakte maar ook om hoe hij in het leven stond tot mijn weinige helden reken. Eind jaren negentig ben ik eens met hem op fietsvakantie geweest. Wie mij of Jeroen een beetje kent, ziet dat waarschijnlijk niet direct voor zich – en dat klopt ook wel. Het ging zo.

Ik werkte in die tijd freelance voor uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. Toen ik er lucht van kreeg dat er, niet gehinderd door enig commercieel inzicht, plannen gesmeed werden een bloemlezing uit het rijke oeuvre van ‘meneer Van Merwijk’ uit te geven, gaf ik aan dat ik me daar heel graag tegenaan wilde bemoeien. Dat mocht en mijn aanbod resulteerde in een fax (zo ging dat toen), waarin Jeroen dit project als een ‘fijne fietsvakantie’ aanvloog:

Een beetje brutaal plaatste ik in een uitvoerige en nogal overmoedige fax terug de nodige vraagtekens bij zijn selectie en deed ik een aantal suggesties, waarna ik tot mijn verbazing geheel de vrije hand kreeg, ook in de volgorde waarin de liedjes in de bundel terecht zouden komen. De WP51-bestanden (zo ging dat toen) die ik uiteindelijk aanleverde, gingen ongewijzigd door naar de zetter en op 5 maart 1999 werd het boekje op feestelijke wijze gepresenteerd in de kleine zaal van Paradiso.

En nu is Jeroen er niet meer. De bloemlezing, Wat zijn de vrouwen groot, werd geheel volgens de verwachtingen allesbehalve een bestseller, maar is er nog wél, als topje van de ijsberg. Want dat hij ons ontelbare liedteksten, cd’s, columns, tekeningen en schilderijen heeft nagelaten, is troostrijk. Net als zijn prachtige tekst van ‘Ik geloof’, in de video hieronder uitgevoerd door bevriende vakbroeders en -zusters in een liefdevol eerbetoon. Rust zacht, meneer Van Merwijk!

Ooit schreef Tjan op deze blog, puur voor zijn eigen plezier, een ode aan Jeroen van Merwijk. Je vindt het jubeldicht hier.

Social distancing in Abbey Road

Het is een van de meest iconische platenhoezen aller tijden, waarop onmiskenbaar het bekendste zebrapad ter wereld te zien is: de zebra bij de Abbey Road-studio in Londen, waar de Beatles werkten aan hun laatste plaatopnamen. Een snelle shoot, waarbij fotograaf Ian Macmillan op een keukentrapje stond, leverde een aantal foto’s op waarvan er één wereldberoemd zou worden. Het is een vreemd idee dat de Fab 4 op de albumcover ook de andere kant op hadden kunnen lopen, als de keuze voor de hoes van Abbey Road op een andere foto uit de serie gevallen zou zijn.

De hoes was voer voor complotdenkers, die in het artwork bewijzen zagen voor de hardnekkige geruchten dat Paul McCartney overleden zou zijn en vervangen was door een dubbelganger. Het kwartet zou een begrafenisstoet symboliseren, en zelfs het kenteken van de half op de stoep geparkeerde Volkswagen Beetle zou een geheime boodschap bevatten. Samen met zijn hond nam Sir Paul in 1993 een loopje met de Paul is Dead-mythe, door voor de hoes van zijn live album Paul is Live terug te grijpen op de hoes van Abbey Road.

Het zebrapad werd een bedevaartsplaats voor Beatles-fans. De Abbey Road Cam, een webcam die op de oversteekplaats gericht is, laat 24/7 zien dat er altijd wel mensen zijn die het verkeer in de war sturen door zich op de zebra te laten vereeuwigen. Een jaar geleden, op 8 augustus 2019, exact 50 jaar nadat de beroemde foto genomen werd, was het echter wel heel druk in Abbey Road.

Er zijn altijd wel mensen, ja… maar niet nu het Coronavirus de wereld in zijn greep heeft en ook Londen in lockdown is. En dat prikkelde de fantasie van creatieve photoshoppers die zich afvroegen hoe de beroemde platenhoes er zonder mensen had uitgezien. Of bijna zonder mensen, want rechts op onderstaande foto is nog een man in pak te zien. Pas in 2004 zou hij zelf ontdekken dat hij op de platenhoes te zien is. Paul Cole is zijn naam, afkomstig uit Florida, een toevallige passant. De Amerikaan was met zijn vrouw op vakantie in Londen, sloeg de fotoshoot van een afstandje gade, maar had werkelijk geen flauw benul wie de vier mannen op de zebra waren.

Andere photoshoppers vroegen zich of hoe John, Ringo, Paul en George Abbey Road zouden oversteken als ze social distancing in acht zouden hebben genomen.

De afstand die de vier Beatles bewaren varieert, maar de verschillende afbeeldingen die via sociale media de ronde doen bewijzen dat de Beatles, het album en de hoes de gemoederen vijftig jaar na de release nog altijd bezig houden en nog immer tot de verbeelding spreken.

Intussen ligt de zebra er anno 2020 maar verlaten bij. De afdeling onderhoud van de gemeente Londen bleek pragmatischer en stukken doortastender dan de prime minister van de UK, en zag zijn kans schoon. Afgelopen week kreeg het wereldberoemde zebrapad een nieuwe lik verf. Via de eerder genoemde webcam is te zien dat de zebra er inmiddels weer spic en span bij ligt. Klaar om dagelijks weer ontelbare muziekliefhebbers over zich te laten lopen, muziekliefhebbers die nu nog thuis zitten, maar die zodra de verspreiding van het coronavirus enigszins beteugeld is zonder enige twijfel niet lang op zich zullen laten wachten.

Met de laatste woorden van het laatste album dat de Beatles opnamen, sluit ik deze blogpost af: ‘And in the end, the love you take, is equal to the love you make,’ zongen ze in hun slotakkoord ‘The End‘. Mooie woorden. Memorabele woorden ook. Wees lief voor elkaar en stay safe!

Olifantenbillen

De week van Leidens Ontzet staat voor de deur. Overal in de Sleutelstad zijn de voorbereidingen voor 3 oktober, ‘het feest der feesten’, dus al in volle gang. Op zondagavond werd zelfs na zonsondergang nog volop gewerkt aan de opbouw van de grote kermis. De grootste attracties staan na de eerste opbouwdag al goeddeels op hun plek, de kleinere moeten nog even op hun beurt wachten. Zoals deze vliegende olifantjes, die er zo te zien net zoveel zin in hebben als de gemiddelde Leidenaar.

Kunstroute 2018 in twee collages (en een losse foto)

Dit weekend wordt in Leiden voor de vierentwintigste keer de Kunstroute georganiseerd. Op in totaal 76 locaties wordt werk van 155 kunstenaars getoond, waarbij de open ateliers natuurlijk het leukste zijn. Rekening houdend met de herfstachtige grillen van de weergoden, gingen Tjan en partner gisteren al op pad, want vandaag is het prima weer om lekker binnen een blogje te maken, maar wat minder om de deur uit te gaan.

Op de kop af 13.500 stappen zetten zij, volgens Tjan’s telefoon. Ze bezochten lang niet alle deelnemende galeries en ateliers, maar drieënhalf uur wandelen door de Sleutelstad resulteerde toch in twee collages van foto’s die hij onderweg en tussen de buien door met diezelfde stappen tellende telefoon maakte.

En omdat-ie zo leuk is en in een collage nauwelijks tot zijn recht zou komen, nog een aparte foto van een wel heel vrolijke tekening van Tim Juffermans:

A Star Is Born – de perfecte trailer

Sinds Tjan een Cineville-pas heeft, is hij vaak (in de zin van: heel vaak) in de bioscoop te vinden. De trailers die in de verschillende filmhuizen voor elke film vertoond worden, kan hij meestal dan ook al dromen voor de betreffende rolprent eindelijk een keertje in roulatie gaat. En één ding weet Tjan inmiddels zeker: trailers maken is een vak. Sommige geven de hele film al weg, andere zijn zo vaag, dat ze eerder de reactie ‘laat maar’ dan nieuwsgierigheid oproepen, alleen de betere vinden daar een balans tussen. Maar een enkele trailer is ronduit briljant. Die van de binnenkort te verschijnen zoveelste remake van A Star Is Born bijvoorbeeld.

De eerste keer dat Tjan deze trailer zag, hadden de makers hem meteen te bij zijn kladden. Kippenvel, vrijwel direct. De eerste zin van een verrassend goed zingende Bradley Cooper en vooral zijn subtiele glimlach daarna: bull’s eye! Eindelijk eens een acteur die geen rockartiest speelt, maar er één is. En meer dan dat, want Cooper vertolkt niet alleen de hoofdrol, maar is ook de regisseur van de film, schreef een groot deel van de liedjes en is co-producer van de soundtrack, die al in de trailer een cruciale rol speelt. De opeenvolging van het songmateriaal, de uiterst muzikale montage van de filmbeelden, de chemie tussen Cooper en zijn tegenspeelster (een voor de verandering eens niet opgedirkte en ongrijpbare, maar juist toegankelijke en innemende Lady Gaga), de suggestieve black outs… Nog altijd gaat Tjan er even voor zitten als deze trailer vertoond wordt, en steeds weer weet het nog geen tweeënhalve minuut durende clipje de zaal muisstil te krijgen.

Kortom: Tjan heeft er zin in, al realiseert hij zich dat de kans bestaat dat de film als die op 4 oktober in première gaat ook weleens vies zou kunnen tegenvallen. Want natuurlijk: het Net5-achtige verhaallijntje is corny, voorspelbaar en flinterdun. Maar dat zien we dan wel weer – letterlijk. Op zijn slechtst blijft het bij die verdomd goede trailer. Tjan drukt nog een keertje op play. Kijkt u mee?

Tweede paasdag: the United States of Assen

Dit paasweekend waren Tjan en partner in het hoge noorden, in Groningen om precies te zijn. In de blog van gisteren las u meer over Tjan’s bezoek aan die stad.  Op tweede paasdag was het weer tijd om de trein terug naar het wilde westen te pakken. Met een langer dan geplande tussenstop in Assen, normaal gesproken de stad van Bartje, maar die nu toch vooral in het teken stond van Amerika. Dat had alles te maken met de tentoonstelling over Amerikaans realisme in het werkelijk fantastische Drents Museum.

De eerste collage toont kunst in Assen, en Assen in kunst. Deze werken maken deel uit van de vaste realistische collectie van het museum. Lady Liberty (met een blik bruine bonen als fakkel en de tekst ‘Hier kom ik weg’ van Daniël Lohues in het boek) staat zolang de expositie te zien op de Kop van de Vaart.

De trekpleister van het museum is op dit moment toch onmiskenbaar de tentoonstelling The American Dream, met werken van Edward Hopper, Andy Warhole, Roy Lichtenstein en nog veel meer grote namen uit de Amerikaanse kunstwereld. De collages hierboven en hieronder geven een goed beeld van de expositie. Werken van na 1965 worden overigens in ‘deel 2’ van de tentoonstelling in het Duitse Emden getoond.

De getoonde werken lopen zoals u ziet behoorlijk uiteen, van levensecht en hyperrealistisch tot cartoonesk, en dat maakt de expositie wat Tjan betreft ondanks de hoge kwaliteit van de afzonderlijke objecten nogal vrijblijvend. De Amerikaanse vlag dekt een grote lading, zullen we dan maar denken.

Dat kon niet gezegd worden van de kunst uit de periode 1885-1935 in het oude gedeelte van het oudste museum van Nederland. Wat een schitterende collectie.

In de trein terug naar Leiden liet Tjan zich inspireren door Edward Hopper. Het is dat hij niet kan schilderen, maar met de camera in zijn smartphone komt hij ook een eind.

Tjan maakte de foto’s met zijn Huawei P Smart en de collages met
de gratis Android-app Pixlr op diezelfde smartphone.

Eerste paasdag: kunst in Groningen

Tjan twitterde het op eerste paasdag al: ‘Paashaas én paasei gevonden in het Groninger Museum.’ Op stille zaterdag waren Tjan en partner vanuit het wilde westen naar het hoge noorden getreind, voor een lang weekendje in de stad waar volgens velen niets boven schijnt te gaan. En natuurlijk is een bezoek aan Groningen niet compleet zonder bezoek aan het op een steenworp afstand van het station gelegen museum.

Het grootste gedeelte van het museum stond alleen dit paasweekend nog in het teken van de romantiek. Veel, heel veel landschappen dus, maar ook hedendaagse kunst die met een beetje fantasie romantisch genoemd zou kunnen worden. De werken in de twee benedenhoeken van bovenstaande collage maken (net als het paasei trouwens) deel uit van de vaste tentoonstelling die gewijd is aan het Groninger kunstenaarscollectief De Ploeg. Hieronder maken bezoekers deel uit van bewegende panorama-projectie van een van de tentoongestelde romantisch werken.

Maar ook buiten de muren van het museum is er in de openbare ruimte van Groningen genoeg moois te ontdekken. Op het Waagplein bijvoorbeeld.

Dit is het uit twee houten figuren en koperdraad bestaande Farsi Largo/Making space uit 1996, van de Ierse kunstenares Janet Mullarney. Het zou de behoefte aan communicatie symboliseren en de passanten aanzetten in contact te komen met de gedachtestroom van het beeld. Tjan vond het gewoon mooi, zeker in de context van het de door de Italiaanse architect Adolfo Natalini ontworpen Waagstraatcomplex.

Aan de rand van de stad bevindt zich het complex van het UMCG, het Universitair Medisch Centrum Groningen. Het Research Lab uit 2007 trok Tjan’s aandacht door de speelse vormen en de manier waarop de aanblik van het gebouw vanuit elke kijkhoek weer anders was. Een even fraai als fascinerend ontwerp van UN Studio.

Tot zover Groningen, morgen gaan we naar Assen!

Tjan maakte de foto’s met zijn Huawei P Smart en de collages met
de gratis Android-app Pixlr op diezelfde smartphone.

Perron 0

De kunst ligt op straat, zegt men wel eens. Maar soms blijkt die straat zelf kunst. Omdat Tjan’s forenzentraject (Leiden-Rotterdam) de laatste weken regelmatig te kampen heeft met de meest uiteenlopende storingen, ijsbeerde hij soms langer op het perron van Leiden Centraal rond dan hem lief was. Met zijn gedachten op nul, zag hij opeens dat fragmenten van het perron wel wat weg hadden van kunst. Van abstracte kunst van de Duitse Zero-groep, van de Nederlandse Nul-beweging en van de contemporaine kunst die daaraan schatplichtig is, om precies te zijn, met een vleugje De Stijl ook hier en daar. Met zijn mobieltje maakte hij wat foto’s, en de vier mooiste vormen nu deze blogexpo. Hartstikke mooi, vindt Tjan. Maar vanaf nu mag de NS wat hem betreft weer volgens de dienstregeling gaan proberen te rijden. Zet hem op, NS, oefening baart kunst!

 

 

 

Foto’s, eendjes, vazen en schilderijen

Het is wel weer tijd voor een serie collages. Gisteren was Tjan in Den Haag en nam hij als souvenirtje weer zes collages mee naar huis. Hij maakte ze op zijn telefoon van de foto’s die hij er tijdens zijn museumbezoekjes schoot. Hierboven negen fascinerende foto’s van hoogbouw in Hong Kong. Ze zijn van de Duitse fotograaf Michael Wolf, die momenteel exposeert in het Haagse Fotomuseum. Ook de volgende twee collages tonen werk van Wolf. Hierop respectievelijk een ‘Chinese Muur’ vol Made in China-meuk (badeendjes!) en zeven fraaie foto’s van daken in Parijs. De weerspiegeling in twee van deze foto’s bleek helaas onvermijdelijk.

In het belendende Gemeentemuseum stuitte Tjan eerst op niet minder dan honderd vazen. Nou is keramiek niet echt zijn ding, maar verschillende van de vazen van de Italiaanse kunstenaar en architect Alessandro Mendini rechtvaardigden wat hem betreft een vijftal kiekjes. En mocht de stijl u enigszins bekend voorkomen: Mendini ontwierp veel voor Alessi. Even scrollen nu, 1821 pixels naar beneden gaan we verder…

Elders in het museum werd Tjan geconfronteerd met een hiaat in zijn algemene ontwikkeling. Van de Belgische schilder Jean Brusselmans had hij namelijk nog nooit gehoord. Realistisch impressionisme (of impressionistisch realisme) bestaat die stroming? Zo ja, dan is Brusselmans daar ongetwijfeld een heel belangrijke vertegenwoordiger van. Met name de kleuren en de composities van de om en nabij veertig getoonde werken spraken Tjan aan.

Tot slot vier eveneens kleurrijke doeken van Morgan Betz uit Amsterdam. De opvallende sculptuur in de vijver van het museum is ook van de hand van Betz. En ja, over de artistieke waarde kan en zal ongetwijfeld veel gediscussieerd worden (met het dat kan een kind van vier ook van een van de museumbezoekers gisteren als tot vervelens toe gebruikt tegenargument), maar… Tjan werd er gewoon vrolijk van. En zo sluit hij deze art-blog dan ook af. Vrolijk.

Tjan maakte de foto’s met zijn Huawei P8 Lite en de collages met
de gratis Android-app Pixlr op diezelfde smartphone.

Nieuwe column: Vaarwel

Deze week in Steeksleutels, Tjan’s column over Leiden in nieuwsblad De Leydenaer: Bijna twaalf jaar geleden schreef Tjan zijn eerste Steeksleutels. Deze week zet hij een punt achter zijn laatste. Of een uitroepteken, om precies te zijn – want om een zin nou met een puntkomma te eindigen… Klik hier om Steeksleutels nummer 564 te lezen.

Museum of kringloopwinkel?

Een kenner zou de werken in bovenstaande collage kunnen herkennen, maar door de foto rechtsonder op een dwaalspoor kunnen worden gebracht. Want de Karel Appel rechts, de abstracte schilderijen van de Stijl en dat in het oog springende, uit duizenden herkenbare blauwe doek van Barnett Newman… die horen toch thuis in het Stedelijk Museum in Amsterdam? Wat doen zij dan op iets wat lijkt op een rommelige art fair? Het antwoord: deze kringloopwinkelachtige setting ís de nieuwe opstelling van de vaste collectie van – inderdaad – het Stedelijk. Kosten: bijna 3 miloen euro, zo’n 7 ton meer dan begroot. Architect Rem Koolhaas – zijn stalen wandjes pakten een tikkie duurder uit dan gedacht, maar ach… – tekent voor het ontwerp, waarin een routing doelbewust ontbreekt. ‘Zoek het maar uit,’ zegt Koolhaas tegen de bezoeker. Op is op, alles moet weg en wie maakt me los, dacht Tjan toen hij zich een weg langs de meesterwerken zocht.

Eerdere kunstcollages op deze blog doen de individuele werken misschien geen recht. En precies dat is ook het probleem met wat het Stedelijk nu ‘The Base’ noemt. Geen enkel werk, of het nu een Van Gogh of een Mondriaan is, krijgt nog de aandacht die het verdient. Hier wordt vooral een collectie getoond, en daaraan worden de afzonderlijke kunstwerken ondergeschikt gemaakt. Het is wat Tjan betreft te veel – van het goede, maar ook van het veel minder interessante. En dat dan ook de bezoekers nog eens kriskras door elkaar krioelen, helpt ook niet echt als je even de tijd wil nemen om van een doek te genieten.

 

Zomaar wat werken uit de indrukwekkende vaste collectie van het Stedelijk Museum. Aan kwaliteit geen gebrek, aan ruimte en rust om die kwaliteit goed op je in te laten werken wel. Een bezoekje aan ‘The Base’ in de moderne aanbouw van het museum heeft daardoor nog het meeste weg van zappen.

 

In het oude gedeelte van het Stedelijk Museum is die ruimte er nu wel, en dat bleek gisteren een verademing. Jump into the Future – Art from the 90’s and 2000’s. The Borgmann Donation toont veel en gevarieerd werk uit de privécollectie van de Duitse kunstverzamelaar Thomas Borgmann. Daarnaast is in bovenstaande collage werk van Jean Dubuffet te zien. De kikkers rechtsonder (Tjan leert snel en gooit nu ook alles oneerbiedig op een hoop) maken dan weer deel uit van de expositie Ik ben een geboren buitenlander.

 

Deze zaal is een kunstwerk op zich. Heerlijk relativerend liggen er popart-achtige schilderijen in de container, die evengoed aan de muur hadden kunnen hangen – en andersom. ‘Heavy Burschi’ heet het. Deze installatie is van de Duitse kunstenaar Martin Kippenberger en maakt deel uit van de collectie Borgmann. Een blik op de container in het midden van de ruimte werpend vroeg Tjan zich af of Rem Koolhaas hier dan wellicht zijn inspiratie had gevonden voor de inrichting van de opzichtige badkuip die nu dus ‘The Base’ heet…

Tjan maakte de foto’s met zijn Huawei P8 Lite en de collages met
de gratis Android-app Pixlr op diezelfde smartphone.

Nieuwe column: Winterslaap

Deze week in Steeksleutels, Tjan’s column over Leiden in nieuwsblad De Leydenaer: Sinds oktober van dit jaar zat Tjan zo’n vijftig keer in een van de Leidse bioscopen, vaak ‘omdat het kon’. Ook toen vorige week in alle vroegte de nieuwe Star Wars-film in première ging, was Tjan erbij. Klik hier om Steeksleutels nummer 563 te lezen.

Nieuwe column: Rap

Deze week in Steeksleutels, Tjan’s column over Leiden in nieuwsblad De Leydenaer: ‘Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,’ schreef Slauerhoff ooit. In Leiden wordt desondanks flink gebouwd en deze nieuwbouw valt dit jaar opvallend vaak in de prijzen. Maar wat heeft dat met gedichten te maken? Klik hier om Steeksleutels nummer 562 te lezen.

Abstracte collages

Weet u het nog? Tjan fotografeert zich met zijn smartphone helemaal suf, maakt daar dan op zijn telefoon collages van en gooit zijn kiekjes (want dat zijn het toch) daarna weer weg. Met die collages deed hij doorgaans verder ook niet veel, tot hij bedacht dat hij zijn persoonlijke souvenirtjes ook op zijn persoonlijke weblog kon publiceren. Zoals deze serie collages, waarin het Haags Gemeentemuseum al goed vertegenwoordigd was.

In deze blog staat opnieuw een expositie in dit museum centraal. Boven aan deze bijdrage ziet u het gereedschap van de Spaanse abstracte kunstenaar Julio González (1876-1942), die in deze fraaie tentoonstelling de hoofdrol voor zich opeist. En dat terwijl er toch ook zo’n 20 werken van Pablo Picasso te zien zijn… González en Picasso waren vrienden, werkten samen en beïnvloedden elkaar. En dat komt in de tentoonstelling González, Picasso en vrienden overduidelijk tot uiting, zoals de (even tellen…) 16 foto’s in onderstaande twee collages ongetwijfeld aantonen. Zeer de moeite waard en nog te zien tot  (even zoeken…) 2 april 2018. U heeft dus nog even!

Tjan maakte de foto’s met zijn Huawei P8 Lite en de collages met de gratis Android-app Pixlr op diezelfde smartphone. Met excuses voor de door LED-verlichting veroorzaakte banen in enkele van de foto’s.

Nieuwe column: Dag Sinterklaasje!

Deze week in Steeksleutels, Tjan’s column over Leiden in nieuwsblad De Leydenaer: The day after the pakjesavond before… Zo luidruchtig als zijn feestelijke intocht was, zo stil is de trom waarmee Sinterklaas vandaag weer richting Spanje is vertrokken. Zouden we hem in Leiden volgend jaar eigenlijk niet moeten uitzwaaien? Klik hier om Steeksleutels nummer 561 te lezen.